Zakon karmelitański wywodzi się z Palestyny. Założyli go w XIII wieku pustelnicy żyjący na wzgórzach Karmelu, gdzie prorok Eliasz stoczył duchowy pojedynek z kapłanami bożka Baala, zwyciężając w Imię Boga Jedynego. Dla pierwszych chrześcijan był on wzorem życia doskonałego, a później stał się duchowym patronem Zakonu Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel.
Karmel w języku hebrajskim oznacza ogród, płodną winnicę. W średniowieczu karmelici rozprzestrzenili się po całej Europie. W XVI w. zakon został zreformowany przez św. Teresę od Jezusa i św. Jana od Krzyża. Dali oni początek nowej wspólnocie zwanej karmelitami bosymi. Pełna nazwa wspólnoty brzmi natomiast: Bracia Bosi Zakonu Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel.
Klasztor w Czernej ufundowany został w 1629 r. przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlejową, wojewodzinę krakowską. W jego centrum umieszczone kościół pw. św. Proroka Eliasza. Aż do 1805 r. klasztor był pustelnią i wierni nie mieli do niego wstępu. Po wyłączeniu kościoła spod klauzury Czerna stała się miejscem kultów św. Rafała Kalinowskiego i Matki Boskiej Szkaplerznej, której obraz znajduje się w kościele.
Klasztor wznosi się na stoku góry liczącej 430 m npm. Położony jest wśród jurajskich skał i wąwozów, nad potokiem Eliaszówką wijącym się wśród bukowego lasu, dnem doliny Eliaszówki, będącej rezerwatem przyrody. Okoliczne lasy skrywają liczne ruiny dawnych zabudowań karmelitańskiej pustelni.
Przed kościołem znajduje się plac, przy którym w 1995 r. wykonano grotę z pomnikiem biblijnego proroka Eliasza i scenami z jego życia oraz źródełko w kształcie serca z rzeźbą kruka, który według Biblii przynosił mu pożywienie. Na zboczu wzgórza, wznoszącym się przed kościołem, usytuowany jest ołtarz polowy.
W 2005 r. klasztor zyskał punkt widokowy znajdujący się nad ołtarzem polowym. Roztacza się z niego piękna panorama obejmująca klasztor, dolinę Eliaszówkę oraz kamieniołomy w Paczółtowicach.
Na klasztornym podwórzu znajduje się zabytkowa studnia wykuta przez zakonników w litej skale, w latach 1644-1651. Ma 21,5 m głębokości i średnicę 2 m. Nad studnią wznosi się kryta gontem kopuła z latarnią wsparta na ośmiu murowanych filarach.
Obok kościoła znajduje się cmentarz klasztorny, założony w latach 1843–1845. Wcześniej zmarłych pustelników grzebano w grobowcu w podziemiach kościoła.
Aleja św. Józefa jest miejscem spacerów i medytacji. W jej środkowej części znajduje się kaplica św. Anny, a na końcu kaplica św. Jana Chrzciciela.
Sercem klasztoru jest barokowy kościół pod wezwaniem św. Proroka Eliasza i św. Rafała Kalinowskiego, wzniesiony na planie krzyża łacińskiego. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający św. Eliasza z 1640.
W lewym ołtarzu bocznym umieszczony jest otoczony czcią obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z XVII wieku o wymiarach 208 × 107 cm. Wymalowany został na miedzianej blasze, wzorowany na bizantyjskiej Madonnie Salus Populi Romani. Obraz został koronowany koronami papieskimi w 1988 roku. W długiej historii kultu Matki Bożej w Czernej zebrano ogromną ilość podziękowań i opisów cudów i łask zyskanych przed tym obrazem.
Do kościoła przylegają dwie kaplice: św. Jana od Krzyża oraz św. Rafała Kalinowskiego, gdzie umieszczone są jego szczątki.
Klasztor w Czernej jest domem modlitwy i pracy zakonników, dlatego nie wszystkie miejsca są dostępne dla pielgrzymów i zwiedzających.
W uroczym przyklasztornym parku na wzgórzu w latach 1986 – 1988 wybudowano Drogę Krzyżową dla upamiętnienia fundacji karmelitańskiej pustelni przed 350 laty.
Przy drodze wiodącej do klasztoru znajduje się kilka kapliczek powstałych w latach 1799-1909: między innymi tuż przy bramie klasztoru neogotycka kapliczka Matki Bożej z Lourdes.
W 2014 r. swoją działalność rozpoczęło multimedialne Muzeum Karmelitańskie w Domu Pielgrzyma, które ukazuje duchowość karmelitańską, opowiedzianą zarówno dźwiękiem jak i obrazem.
Cały teren klasztorny o powierzchni 80 ha pierwotnie otoczony był murem klauzurowym o długości ponad 4 km i wysokości 2,5 m, wzniesionym w latach 1640–1672, którego ruiny zachowały się do dziś. Stanowił granicę klauzury papieskiej. Zostało wzniesionych także dwanaście domków pustelniczych, z których tylko po czterech pozostały ślady. Zachowały się też dwie z trzech grot skalnych oraz ruiny Mostu Pustelniczego nad potokiem Eliaszówka, który łączył klasztor z drogą do Siedlca. Miał 120 m długości, 9,5 szerokości i 18 m wysokości. Po 1889 r. stał się ruiną.
Przez prawie trzy wieki droga do klasztoru prowadziła przez bramę siedlecką, stanowiącą część murów. Za bramą, tuż obok Pustelniczego Mostu, znajdowała się dawna furta, do której pukali przybywający goście.
W dolinie Eliaszówki wypływają dwa źródła. Jedno, nazwane źródłem św. Eliasza, zostało omurowane w kształcie serca. Stoi przy nim kapliczka z 1848 r. poświęcona temuż prorokowi. Drugie, z którego klasztor czerpie wodę dla swoich potrzeb, nazwano źródłem św. Elizeusza.
Karmel w Czernej to nieskończone zielone przestrzenie ciągnące się po górzysty horyzont.
To miejsce zawieszone pomiędzy światem Boga a światem ludzi.
Na wyciągnięcie ręki, ale także ukryte w przestrzeni.
To 430 metrów bliżej Boga - 430 metrów ponad codziennością!
To czas odpoczynku u źródła.
Fot. VICONA
